• Regisseurs van muziekvideo's worden vaak gevraagd volledige concepten, scenario's en verhaallijnen uit te denken voor de videoclip van een band of muzikant.

• In onze auteurswetgeving is de hoofdregisseur van een audiovisueel werk sowieso een auteur.

• Via dit auteursschap krijgt de regisseur het recht om mee te delen in de opbrengsten per exploitatiewijze (denk aan YouTube-ads) en zich te verzetten tegen wijzigingen aan het werk. Je kan hier wel beperkt contractueel van afwijken.

• In de praktijk van veel regisseurs blijven deze rechten onderbelicht. Aangezien digitale media een prominentere rol in de carrière van een band of muzikant krijgen, leg je als regisseur maar beter nu al goede afspraken vast.

• Onderstaand artikel legt de auteursrechtelijke situatie van regisseurs van muziekvideo's verder uit. We doen dit aan de hand van een aantal voorbeelden uit de praktijk en de rechtspraak.

• Hulp nodig bij het opmaken van contracten? Afhankelijk van je precieze vraag kunnen Cultuurloket (gratis eerstelijnsadvies) of Twee-eiige Drieling je verder helpen.

In dit artikel klaren we de auteursrechtelijke positie van regisseurs die muziekvideo’s maken uit. Audiovisuele auteurs hebben namelijk recht op afzonderlijke vergoedingen eens hun werk verschijnt op YouTube of andere platformen. Voor filmmakers kan dit een uitgesteld verdienmodel zijn, zeker als ze voor startende bands of artiesten met weinig of geen budget videoclips bedenken en regisseren. Verder is het belangrijk om goede afspraken te maken over product placement en andere commerciële ingrepen.

Wat denken jullie van bovenstaande muziekvideo? Is het een gesponsorde clip van Anderson .Paak of gewoon reclame voor de HomePod?

Als regisseur-auteur of andere auteur op een set in de audiovisuele sector is het antwoord op die vraag belangrijk. De grens tussen commerce en een zuiver (audiovisueel) artistiek werk heeft namelijk (financiële) gevolgen.

Afzonderlijke vergoeding per exploitatiewijze…

Dat heeft te maken met het auteursrecht. Bij elk audiovisueel werk hebben diens auteurs recht op een afzonderlijke vergoeding per exploitatiewijze. YouTube, DVD en televisie zijn bijvoorbeeld verschillende manieren waarop een werk geëxploiteerd kan worden. Deze vergoeding komt bij opdrachtwerk uiteraard bovenop het loon voor het geleverde werk.

Maak je met de producent geen verdere afspraken over deze vergoeding, zoals weleens durft te gebeuren bij muziekvideo’s, dan wordt deze sowieso bepaald in verhouding tot de inkomsten uit de exploitatie én volgens de sectorgewoonten. In die hypothese zou een regisseur de band of het label kunnen vragen elk jaar een overzicht te maken van de inkomsten die zij halen uit YouTube-reclame. De auteurs hebben recht op een proportioneel deel daarvan.

…maar niet voor reclame

Deze regel geldt echter niet automatisch als… het audiovisuele werk tot de niet-culturele sector of de reclamewereld behoort. Rechtsgeleerden en parlementairen geven als voorbeeld de “informatica-, auto-, textiel- en designindustrie” of “bedrijfsfilms en reclameclips”. De regelgeving blijft abstract en er is ons geen rechtspraak over de kwestie bekend. Spike Jonze maakt dus beter goede afspraken over inkomsten na het uploaden van zijn videoclip.

Via de beheersvennootschap of zelf te onderhandelen?

Wie is aangesloten bij een beheersvennootschap (SABAM, DeAuteurs) krijgt de afzonderlijke vergoeding via deze weg. Rondvraag leert ons echter dat beheersvennootschappen niet altijd videoclips tot hun repertoire rekenen, of niet per se alle kanalen waarop deze verschijnen aanspreken. Als dat het geval is, ben je vrij met je opdrachtgever te onderhandelen over de afzonderlijke vergoeding.

Hoewel de hier boven besproken werkwijze je momenteel misschien maar enkele euro’s per jaar zou opleveren, zien we in de toekomst veel potentieel. Vanuit Europese regelgeving wordt aan media-platformen steeds meer de eis gesteld om auteurs correct te vergoeden voor het succes van content op hun kanalen. Zo werd in Zweden en Duitsland al een deal gesloten tussen collectieve beheersvennootschappen en Netflix.

Deze opvatting mag zich wat ons betreft ook in de relatie auteur-producent van muziekvideo’s weerspiegelen. Zeker wanneer de advertentie-inkomsten uit YouTube stijgen of de clip een enorm succes wordt met miljoenen views.

Morele rechten

Wanneer moeten we een muziekvideo eerder beschouwen als reclame voor een product of merk? Daar is zoals gezegd weinig duidelijkheid over, maar misschien speelt het gebruik van de clip wel een rol.

Hoe mag jouw werk geëdit worden om in het format van een Instagram story te passen? Sta je als regisseur toe dat de band een overvloed aan merken of producten toont, bijvoorbeeld via corporate sponsorship? Dan wordt de grens met reclame namelijk zeker dun.

Zowel met het oog op het artistieke als het financiële maak je opnieuw beter goede afspraken. Als puntje bij paaltje komt, heb je als auteur gelukkig nog altijd je morele rechten.

Als regisseur kan je zulke zaken tegenhouden omdat het de integriteit of de visie van je werk schaadt. In Franse rechtspraak werd zelfs het onderbreken van een film voor reclameblokken en het superimposen van het logo van de televisiezender beschouwd als een schending hiervan. Een even extreem voorbeeld van de uitoefening van de morele integriteitsrechten, maar een duidelijk standpunt in het voordeel van de auteur en een illustratie van hoe ver, zelfs na het uploaden, je morele rechten reiken.